Περί ανέμων

....και ασκών του Αιόλου

Άφησα έξω μόνον τον Ζέφυρο, τον δυτικό άνεμο! Αυτός θα σας οδηγήσει με ασφάλεια στην Ιθάκη! Τους υπόλοιπους τους φυλάκισα στον ασκό! 

Πρόσεξε όμως, δεν θα τους ελευθερώσεις, αν δεν φτάσετε στην πατρίδα! 

Αλλιώς τα πράγματα θα γίνουν πολύ δύσκολα για σας’’!!Αυτά είπε ο θεός Αίολος στον Οδυσσέα και τον παράβγαλε στο καράβι του.

Πράγματι, φύσηξε ούρια ο Ζέφυρος και οδήγησε το καράβι προς την Ιθάκη! Λίγο πριν αγκυροβολήσουν, ο Οδυσσέας αποκοιμήθηκε κουρασμένος! Τότε οι σύντροφοι του από περιέργεια, φιλαργυρία και αλαζονεία άνοιξαν τον ασκό!!
Ελευθερώθηκαν οι άνεμοι!! Φύσηξαν δυνατά! Φύσηξαν θυμωμένα!! Και παρέσυραν το καράβι μακριά!!
Κανένας άπαυτους που άνοιξαν τον ασκό, δεν ξαναπάτησε το πόδι του στην πατρίδα!!

Ο άνεμος φυσάει πάντα από κάποιο σημείο του ορίζοντα. 

Όπως φυσάει καθορίζει και το είδος της πλεύσης μας σε σχέση με την πορεία που ακολουθούμε. Ανάλογα από πού έρχεται, παίρνει και ένα ειδικό όνομα. 

Χονδρικά οι άνεμοι φυσούν από 16 διαφορετικές κατευθύνσεις, παίρνοντας 16 διαφορετικά ονόματα. Εμείς σήμερα θα δούμε τους 8 κυριότερους, με λίγο διαφορετικό τρόπο, προσπαθώντας να αποτρέψουμε την αποστήθιση [παπαγαλία], δημιουργώντας, ένα επιπλέον κίνητρο, μέσα από το μύθο και την ετοιμολογία.
Oι άνεμοι λοιπόν, έχουν ονόματα. Πρώτος και καλύτερος αυτός, που στο γράφημα του ανεμολογίου, φαίνεται να φυσά στις 0 ή 360 μοίρες και ακούει στο όνομα Βορράς ή Τραμουντάνα.

Ο Βορράς ή Βορέας, εκπροσωπεί τον βόρειο άνεμο, που είναι συνήθως ψυχρός, άγριος και θυελλώδης. 
Μυθολογικά, γιος του Αστραίου [έναστρος ουρανός] και της Ηούς [αυγή]. 
Ο Βορέας, ο Ζέφυρος, ο Νότος και ο Εύρος είναι οι τέσσερεις άνεμοι, που αναφέρονται στον Όμηρο. 
Κατοικούσε μαζί με τον αδερφό του Ζέφυρο στα άγρια σπήλαια της Θράκης και εξουσίαζαν τους άλλους ανέμους, προνόμιο που τους είχε παραχωρήσει ο Δίας. 


Στο Ωρολόγιο του Κυρρίστου εικονίζεται σαν γέροντας με πυκνά μαλλιά και πλούσια γενειάδα. Κρατά στο χέρι του κογχύλι, που συμβολίζει τον υπόκωφο θόρυβο που κάνει ο βοριάς, όταν φυσάει.


Κατά τον Ηρόδοτο, την περίοδο των Περσικών πολέμων και πριν την ναυμαχία στο Αρτεμίσιο, οι Αθηναίοι, ερμηνεύοντας έναν χρησμό, παρακάλεσαν τον Βορέα να τους βοηθήσει. 
Πραγματικά ξέσπασε δυνατός βόρειος άνεμος που κράτησε τρεις μέρες και κατάστρεψε 400 πλοία του περσικού στόλου!!

Το Τραμουντάνα προέρχεται από το ιταλοβενετσιάνικο tra le montagne που σημαίνει ‘’ πέρα από τα βουνά του Βορρά’’. Γνωστό και ‘’το άστρο της Τραμουντάνας’’ που είναι ‘’ο πολικός αστέρας’’

Στις 45 μοίρες φυσά ο Μέσης ή Γρέγος.

Μέσης-Καϊκίας ή Γρέγος. Βορειοανατολικός άνεμος, που συνοδεύεται, με συννεφιά, κρύο, καταιγίδα και χαλάζι. 

Στους Αέρηδες, εικονίζεται, σαν αυστηρός γέροντας με γενειάδα και ελαφριά ρούχα Κρατά στα χέρια του κυκλική ασπίδα. 

Το όνομά του προέρχεται, από τον Κάικο ποταμό της Μυσίας [Μέσης], που είναι και η πατρίδα του. [Mυσία, χώρα της Β.Α. Μικράς Ασίας, μεταξύ του Αιγαίου, του Ελλησπόντου, της Προποντίδας και της Λυδίας. 

Η Τροία ας πούμε, ήταν πόλη της Μυσίας. Φυσικό νότιο όριό της, ο ποταμός Κάικος.] 

Το Γρέγος, προέρχεται από το ελληνικό γραικός, που το δανείζουμε στους βενετσιάνους, το κάνουν Greco, και του δίνουν στα ναυτικά τη σημασία του ανέμου που φυσάει από την Ελλάδα.

Στις 90 μοίρες φυσά ο Απηλιώτης ή Λεβάντες.
Απηλιώτης λέγεται ο ανατολικός άνεμος που φέρνει ήπια βροχή και φροντίζει την βλάστηση της γης. 

Το όνομά του σημαίνει ‘’ο από τον ήλιο’’. Στον πύργο των Αέρηδων στην Πλάκα, εικονίζεται σαν νέος,ξυρισμένος, με μαλλιά που ανεμίζουν. Συμβολίζει τη γονιμότητα της γης που ο ανατολικός άνεμος προκαλεί.

Το Λεβάντες προέρχεται από την ιταλική λέξη levante που σημαίνει ανατολή. Φυσά συνήθως, άνοιξη και φθινόπωρο.Στις 135 μοίρες, έχουμε τον Εύρο ή Σιρόκο.

Ο Εύρος γιος της Ηούς από τον Αστραίο . Ανταγωνιστής του Ζέφυρου και του Νότου. Φέρνει βροχές και σε αυτόν αποδιδόταν η τήξη των χιονιών την άνοιξη. Στο Ωρολόγιο του Κυρρίστου παρουσιάζεται σαν γέρος με δύστροπη όψη, με μακριά μαλλιά και γένια. Φορά βαριά ρούχα.

Είναι θερμός και υγρός νοτιοανατολικός άνεμος που προκαλεί, μαζί με τις βροχές και ομίχλες.

Το Σιρόκος προέρχεται από το ιταλοβενετσιάνικο Scirroco ή scirocco και το τουρκοαραβικό sarg, που σημαίνει, ανατολήΣτις 180 μοίρες φυσά ο Νότος ή Όστρια.

Ο Νότος, επίσης παιδί του Αστραίου και της Ηούς, είναι η προσωποποίηση του υγρού ανέμου. Εικονίζεται σαν νεαρός άνδρας, ξυρισμένος και ντυμένος ελαφριά. Κρατά μία υδρία, συμβολίζοντας τη βροχή και την υγρασία που προκαλεί ο νότιος άνεμος

Το Όστρια, προκύπτει, αφ’ ενός, από την ιταλική λέξη ostro= νότος, αφ’ ετέρου, από το australe= νότιος , που παραφράζονται στα ναυτικά, σαν ο άνεμος από το νότιο ημισφαίριο.

τις 225 μοίρες φυσά ο Λίβας ή Γαρμπής.

Λιψ. Νοτιοδυτικός άνεμος που έρχεται στην Ελλάδα μέσω του ισθμού της Κορίνθου. 

Κατά τον Ηρόδοτο, πρωτοπνέει στην Λιβύη και τη μεγάλη έρημο της Σαχάρας, απ’ όπου παίρνει και το όνομά του.[Λιψ- βος, Λίβας]. Διατρέχει τα παράλια της Μπαρμπαριάς , [ορμητήριο των ξακουστών, Μπαρμπαρινών πειρατών ] και μέσω της νότιας Ιταλίας έρχεται σε μας. 

Φέρνει μαζί του την άσπρη σκόνη της ερήμου που ότι αγγίζει το μαραίνει και το ξεραίνει.[Το φαινόμενο εξακολουθεί ακόμη και στις μέρες μας.] 

Θεωρείται από τους ναυτικούς ο πιο ευνο’ι’κός άνεμος για να ταξιδέψεις προς την Ελλάδα. 

Στον πύργο των αέρηδων παρουσιάζεται σαν δυνατός υγιής άνδρας, με ξυρισμένο πρόσωπο και κοντά μαλλιά. Κρατά το άκρο της πρύμνης ενός πλοίου, συμβολίζοντας, ότι ο νοτιοδυτικός άνεμος,
είναι ευνο’ι’κος για τα καράβια.

Το Γαρμπής προέρχεται, από την αραβοτουρκική λέξη, garbil- γκαρμπίλ που σημαίνει δύση και δυτικός

Για τον Ζέφυρο ή Πουνέντε και τη συμμετοχή του στις περιπλανήσεις του Οδυσσέα, μιλήσαμε στην αρχή. 

Φυσά στις 270 μοίρες και αντιπροσωπεύει τον δυτικό άνεμο, που πολλές φορές στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια παίρνει την μεταφορική έννοια της ταχύτητας. 

Γιος του Αστραίου και της Ηούς, κατοικούσε στην Θράκη και μαζί με τον Βορέα, εξουσίαζαν όλους τους υπόλοιπους ανέμους. Όταν φυσά την άνοιξη, γίνεται ευχάριστος, ζεστός και ευνοεί την βλάστηση. 

Στον πύργο των Αέρηδων, παρουσιάζεται σαν όμορφος νέος με ήρεμη όψη και ξυρισμένο πρόσωπο. Ερωτεύτηκε την άρπυια Ποδάγρη, και από την ένωσή τους γεννήθηκαν τα γρήγορα άλογα του Αχιλλέα, Ξάνθος και Βάλιος. [Άρπυιες, μυθολογικά τέρατα, με σώμα γυναικών από τη μέση και πάνω και σώμα πτηνού από τη μέση και κάτω. Κατά τις θύελλες και τις τρικυμίες άρπαζαν-άρπυιες- τους ναυαγούς και τους οδηγούσαν στον Άδη].

Το Πουνέντες ή Πονέντες προέρχεται από το ιταλικό ponente, που σημαίνει, δύσις- δυτικός και παραφράζετε στα ναυτικά σαν η ώρα και το σημείο που δύει ο ήλιος.

Ο Σκίρων ή Αργέστης ή Μα’ί’στρος, είναι ο βορειοδυτικός άνεμος και φυσά στις 315 μοίρες. 

Κατά μια εκδοχή και αυτό παιδί του Αστραίου και της Ηους. 

Οφείλει το όνομά του, στις Σκιρωνίδες πέτρες, γιατί οι αρχαίοι πίστευαν ότι πνέει από εκεί. 

Εικονίζεται με σκοτεινά χαρακτηριστικά και σκυθρωπό πρόσωπο, ενώ κρατά στα χέρια του μια τεφροδόχο, συμβολίζοντας την αναστάτωση των παραγωγών.

Κατά μια άλλη εκδοχή, οφείλει το όνομά του στον μυθικό ήρωα Θησέα.
Στο τέλος της εφηβείας του ο Θησέας, ξεκίνησε από την Τροιζήνα, για την Αθήνα, με σκοπό να γνωρίσει τον πατέρα του Αιγέα. 

Θέλησε να πάει από ξηρά προκειμένου να εκκαθαρίσει το δρόμο από τους ληστές- εγκληματίες που λυμαίνονταν την περιοχή.[είναι γνωστός ο Προκρούστης και το παροιμιώδες κρεβάτι του]
Ένας από τους ληστές που αντιμετώπισε, ήταν και ο Σκίρων. 

Παραφυλούσε σε ένα στενό πέρασμα και ανάγκαζε τους περαστικούς να του πλένουν τα πόδια, οπότε καθώς εκείνοι ήταν σκυμμένοι, τους κλοτσούσε και τους έριχνε στον γκρεμό, όπου τους έτρωγε μια τεράστια χελώνα τέρας. 

Ο Θησέας πάλεψε με τον Σκίρωνα, τον νίκησε και τον έριξε στον γκρεμό. 

Οι πέτρες όπου καταποντίστηκε, ονομάστηκαν Σκιρωνίδες πέτρες και ο άνεμος που φυσάει από εκεί πήρε τ’ όνομά του!!

Για το Μα’ί’στρος φαίνεται ότι έχουν βάλει το δαχτυλάκι τους οι Μαλτέζοι ναυτικοί. Προέρχεται από το ιταλοβενετσιάνικο maestro, ή maistro= μέγιστος,μεγαλοπρεπής και το λατινικό magnas= κάτι σαν μέγας, μεγαλόψυχος. Ίσως υπάρχει κάποια σχέση με τον μέγα Μάγιστρο των Να’ι’των ιπποτών.

Κλείνοντας, θα θεωρούσα αχαριστία, αν δεν αναφερόμασταν και στον τοπικό άνεμο της πόλης, τον Βαρδάρη.
Βόρειος, ελαφρώς βορειοδυτικός, έρχεται από τα βαλκάνια και εισβάλει στην Ελλάδα από την κοιλάδα του Αξιού.

 Είναι άνεμος ψυχρός και ξερός που πνέει με μεγάλη δύναμη και γιαυτό δεν επιτρέπει την καλλιέργεια ευαίσθητων φυτών στην περιοχή. 

Διαρκεί 2 ή 3 ή 4 μέρες και εμφανίζεται συχνά κατά την διάρκεια της χρονιάς. 

Είναι το δεύτερο όνομα του ποταμού Αξιού.
Ο ποταμός κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν Αξιός ή Αξειός ή Ναξειός με ρίζα από το αξός που σημαίνει δάσος. 

Και πράγματι οι όχθες του Αξιού είναι δασώδεις.

Το όνομα Βαρδάρης είναι μεσαιωνικό και προέρχεται από την μογγολική φυλή των Βαρδάρων, που μετά από επιδρομές τον 7ο αιώνα, συνθηκολόγησαν με το Βυζάντιο και εγκαταστάθηκαν στην κοιλάδα του Αξιού. 

Οι Βαρδάροι, αφομοιώθηκαν γρήγορα από τους ελληνικούς πληθυσμούς και εξαφανίστηκαν. 

Το όνομα όμως Βαρδάρης, έμεινε για τον Αξιό και για τον άνεμο που φυσά από την κοιλάδα του!!

O Πύργος των Αέρηδων, [ απ’ όπου αντλήσαμε και μέρος των πληροφοριών μας] ή απλώς Αέρηδες, ή Ωρολόγιο του Κυρρίστου, είναι ένα μνημείο, ύμνος στους ανέμους!! Κατασκευάστηκε στο πρώτο μισό του πρώτου αιώνα π.Χ, από τον αστρονόμο Ανδρόνικο, της Κύρρου, της Μακεδονίας. Βρίσκεται στην Αθήνα στη Ρωμα’ι’κή Αγορά στην Πλάκα και ευχής έργο είναι, να μπορέσετε να το επισκεφτείτε!!

Πηγή

Η εποχή των ανέμων